الحمد الله رب العالمین الصلاه و السلام علی خیر خلقه محمد و آله الطاهرین المعصومین و اللعنه علی اعدائهم اجمعین الی قیام یوم الدین.
قال الله تعالی فی کتابه : « قل لا اسئلکم علیه أجراً الاّ الموده فی القربى» در فرهنگ اسلامی علم نسب شناسی از جایگـاه ویـژه اي برخـوردار بـوده و مورد عنایت وتوجه بزرگان قرار داشته است .
در راستای پاسخ به این سوال که چرا نسب شناسی و شناخت پدران در بین اکثر مردم جهان و خصوصا سادات و مسلما سادات افغانستان مهم است و به آن اهتمام ویژه دارند که در این تایپیک به این سوال پاسخ مختصر میدهیم, پاسخ ما مشتمل بر یک تایپیک خلاصه است و نه بیشتر چون در این رابطه میتوان کتاب ها و اثبات های مختلفی نوشت که ما به اختصار به چند نمونه آن اشاره میکنیم.
در مورد نسب شناسی در بین سادات و مسلمانان نمونه هاي زیادي در فقه اسلامی به چشم می خورد چون فقـه حدیث و حکم عاقله و مانند آن که در کتب فقهی به آن اشاره شده اسـت و بوسیله علم نسب شناسی است که می توان از اختلاط نسب جلوگیري نمود و بنابراین انجام وظیفه الهی و اسلامی بستگی به معرفت از علم انـساب دارد که ازنظر شارع مقدس آثار ارزشمندي بر آن مترتب است.
که در صورت معرفت نسبت به انـساب محقـق مـی شـود و از همـه مهمتـر شناخت ذریه رسول اکرم صلی الله علیه و آله می باشد که آیه شریفه بیانگر آن بـوده کـه منظور از اقرباي رسول اعظم ، اهل بیت عـصمت و طهـارت و ذریـه آن بزرگوار می باشد و ذریه پیامبر اسلام هم از نسل بانوي بانوان حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها است و با معرفت به علم انساب است که می توان ذریه رسول مکرم اسلام صلی الله علیه و آله را بدرستی شناخت .
ملاحظه می کنیم که علما و دانشمندان بزرگ توجه خاص به این علـم شـریف داشته اند، و عمر گرانبهاي خویش را صرف این علم شـریف نمـوده و کتـب بـا ارزش را تدوین کرده اند تا ذریه رسول اکـرم صلی الله علیه و آله از نـسل زهـراي اطهـر و علی مرتضی علیهم السلام را پس از چهارده قرن از نگاه سلسله نسب حفظ نمایند بـا توجه به تلاش علما و محققین در این راستا بوده کـه ایـن علـم بـا ارزش و شریف قرن هاي پنجم و ششم رونق شایان پیدا کند و اکثر علمـاي ایـن دو قرن از خود اثري نفیس ، در این علم به یادگار گزارده و گفتنی است که آثار محققین در عصر حاضر در این رشته ، مرهون زحمات خالصانه آنها می باشد و نویسندگان علم انساب سعی کرده اند اسامی ذریـه پیـامبر اسـلام را گـردآورند و دانشمندان متاخر با حفظ اصول و قواعد علم انساب از آنها بهره برده و در مقام شناخت ذریه حضرت رسول برآمدند .
در عصر حاضر نسبت به این علم توجه کمتری میشـود و اهمیت گذشته آنچنانی خود را از دست داد اما الحمدلله هنوز عده ی زیادی از سادات و علمای جهان اسلام هستند که به این امر مقدس پایبند میباشند مثلا یکـی از ذراره ي رسـول اعظـم اسلام ، یعنی حضرت آیت االله العظمی مرعشی نجفی کمر همت بـسته و بـا تالیف و نشر آثار قدما ، این علم شریف را دوباره احیاء نمود و این علم دوباره، اهمیت و جایگاه فراموش شده خود را بازیافته است.
احترام به ذریه رسول االله صلی الله علیه و آله موجب قربت است و بدون علم انساب ، معرفت نسبت به نسل آن حضرت میسر نیست و با علم شریف انساب است که علاقه مندان به گردآوري و شناسائی ذریه رسول خدا صلی الله علیه و آله می پردازند و به اسـامی بازماندگان از نسل پیامبر خدا دست می یابند.
به دلیل آیه قرآن : « ان االله اصطفی آدم و نوحـا و آل ابـراهیم و آل عمـران علی العالمین ذریه بعضُها من بعض واالله سمیع علیم »
یا در مورد اهمیت این مساله به این حدیث رسول مهر و رحمت اشاره میکنیم: «قال رسول االله صلی االله علیه و اله تعلّمو من انسابکم ما تصلون به ارحامکم فان سلسله الرحم محبه فی الاهل».
«و ما جعل ادعیاءکم ابناءکم ذلکم قولکم بافواهکم واالله یقول الحـق و هـو یهدي السبیل»
فرزند خوانده هاي شما را فرزند حقیقی شما قرار نـداده اسـت . ایـن سـخن شماست که به دهان خود می گوید.
و آیه دیگر دارد : « ادعوهم لابائهم هو اقسط عنداالله فان لم تعلموا آبـاء هـم فاخوانکم فی الدین وموالیکم » .
آنها را به نام پدرانشان بخوانید که این کار نزد خداوند عادلانه تر است و اگـر پدرانشان را نمی شناسید آنها برادران دینی و موالی شما هستند .
به هر صورت آیات و روایات صریح و یا بطور ضمنی به ایـن موضـوع دلالـت دارد و معرفت نسبت به ذریه رسول اکرم صلی الله علیه و آله یکی از وظایف مسلمین است، از آن جا ضروري می گردد که هویت شناسی و یا به عبارتی نـسب شناسـی در میان همه اقوام و ملل گذشته وجود داشته است و آنها سعی میکردنـد ، نژاد و سلسله خونی و خانواده خود را به طور دقیق بشناسند و به شکل سعی میشده تا برتري آن را نسبت به سایر طوائف و نژادها به اثبات برسانند.
در عصر حاضر و دنیاي غرب نیز علم انساب مورد توجه قرار گرفته است و در کتابخانه معروف مغرب زمین کتب چاپ شده در باب علم انساب و مشجرات زیاد وجود دارد مثلا درکتابخانه دانشگاه پنسیلوانیا در طبقـه 5 آن چنـدین قفسه کتاب ( حدود هزار جلد ) درباره علـم انـساب کتـاب وجـود دارد کـه خواننده زیاد دارد .
در انگلیس ،آلمان ، اتـریش ، ایتالیـا ، اسـپانیا ، پرتغـال ، روسـیه و ممالـک اسکاندیناوي غیره کتب فراوانی وجود دارد .
و اکثر آن کتب ها در قرن 18 و 19 به چاپ رسیده اند. و در این میان برخی از کتب انساب و مشجرات انـد کـه مـشتمل بـر ضـبط انساب ملت ها و مردمان قرن چهارم میلادي تاکنون بوده اند .
کتب انساب در غرب :
1ـ کتاب بنام انساب خاندان و لش از سال 300 تـا سـال 1400 مـسیحی ، سه قرن پیش از اسلام تا اواخر قرن ششم هجري در چهار مجلد بزرگ .
2ـ کتاب قاموس الاشراف و نجبا مربوط اسـت بـه نجبـاي فرانـسه در سـال 1868 م در بیش از 23هزار صفحه در 19 جلد چاپ شده است .
3ـ یا نسب نامه خاندان کریس (یا کرس ) اطریش از قرن ششم مـیلادي تـا قرن حاضر ، در هفتصد و هفتاد صفحه چاپ وین 1930 میلادي .
4ـ کتاب انساب محتوي مبسوطات و مشجرات ترسیم شده مربوط بـه قـرن 15 تا اواخر قران 19 میلادي .
5ـ کتاب است که بعضی از خاندان هاي قدیمی انگلستان را در آن گـردآوري کرده که داراي 65 جلد بوده که در سال 1877میلادي در لندن چاپ شدهاست.
6ـ براي جمع آوري ملل اروپایی و کـشورهاي دو قـاره آمریکـایی شـمالی و جنوبی که بیش از پانـصد سـال از کـشف آن و کمتـر از چهارصـد سـال از
تاسیس ممالک و حکومـت آن نمـی گـذرد ، بـیش از 150 کتـاب در قـرن 18ـ19ـ20 در باب انساب ، افراد ، قبایل و خاندان هاي اولیه کـه در آن بـلاد زندگی کرده اند . به رشته ي تحریر در آمده و موجود است.
7ـ براي غالب شهرهاي مهم ساحل شرقی امریکا شمالی که نقاط مـسکونی این قاره است, نسب نامه ها و مشجرات به اسامی مختلف و یا بطور عام که مربوط به تمـام ساکنین آن زمان می باشد ، به نام نسب نامه و مشجرات خانـدان هاي خـاص به چاپ رسیده است .
8ـ براي مناطق کوچک و بزرگ آمریکاي مرکزي و جنوبی نیز نسب نامـه هـاي نوشته شده است .
9ـ انساب خاندان هاي اولیه که ساکن درکوبا بـوده انـد ، در دو جلـد و داراي هشتصد صفحه جمع آوري شده و در سال 1940 مـیلادي در هاوانـا چـاپ شده است .
10ـ تاریخ انساب خاندان هاي اولیه کـه در ژانیـرو و برزیـل در قـرن 17و18 میلادي زندگی می کرده اند در هفتصد صفحه گردآوري و در ژانیرو و برزیل به چاپ رسیده است .
11ـ در کتابخانه کنگره ملی پاریس و کتابخانه واتیکان کتب انساب زیاد بـه صورت چاپ شده موجود است .
12ـ نسب نامه ها و مشجرات غیر مطبوع بسیار در میان ملل اسلامی و ملت مسلمان اعم ، از عرب ، عجم ، تاتار ، تاجیک (تازیک ، تاژیک) موجود اسـت و از دیرباز نسب نامه نویسی در میان آنها مرسوم بوده است.
آنچه از مصادیق و نمونه هاي فوق بدست مـی آیـد آنـست کـه نـسب نامـه نویسی و توجه به تبارنامه به عنوان تشخیص و حفظ هویت نژادي ، در میان تمام ملل و قبایل دنیا در طول تاریخ بشري وجود داشته است. و گذر زمانی نمی تواند آن را کم فروغ سازد . پیرامون انساب و علـم انـساب دلایل متقن و مستدل بیان شده که علم انساب از علوم شمرده می شـود یـا نه؟ شکی نیست که در طول تاریخ ،علماء و ارباب تراجم از آن تعبیر به علـم نموده اند و در کلمات غیر عربی و زبان و لغات دیگر ملل عالم ، ماده ي علم و معرفت انساب ، استعمال شده است .
پایان بخش اول