بسم الله الرحمن الرحیم
در بخش اول بحث توضیح دادیم که چرا نسب شناسی مهم است و در این مطلب نگاهی گذرا به نسب شناسی در گذشته و حال می اندازیم.
در کتاب جمهره الانساب العربی ص 3 و 4 از قول رسول اکرم صلی الله علیه و آله نقل شـده که ایشان از آن به علم تعبیر نموده است .
خطیب بغدادي در تاریخ خـود ، ج3 ، ص 123و 127 از آن بـه علـم تعبیـر کــرده . و ذهبـی در میـزان الاعتـدال ج 1 ، ص 331 و 339 ، ابـن حجـر
عسقلانی در التهذیب ، ج 1 ، ص 473 و 478 ، از آن به علم تعبیر نموده اند .
ازآن چه که ذکر شده و برخی از کتب دیگر که نیز انساب را علم دانسته اند، جایگاه آن در حوزه علوم آشکار می شود و علاقه مندان بـه ایـن موضـوع را براي دست یابی به چنین رشته اي از دانش و آگاهی ترغیب می نماید . موضوع برخی از احکام اسلامی منوط بر شناختن انساب ، قبائل ، طوایـف و افراد است .
و یکی از بهترین مستندات فضیلت علم انساب آن حدیث است رسول گرامی اسلام فرموده :« تعلموا انسابکم لتعلو ارحاکم »
و همچنین انجام بـسیاري از فرایض ، سنن و تکـالیف الهـی و آداب مـذهبی نـزد تمـام مـذاهب الهـی و صاحبان کتاب آسمانی و خصوصا مسلمانان با توجه به شناخت نسب و حفظ و توجه به آن است.
تاریخ و اکتشافات باستان شناسی نشان می دهد که از قـدیم بـشر بـه ایـن موضوع توجه داشته است و از نمونه هاي آن سنگ نوشته هـا و طومارهـاي هستند که در قرون اخیر از دل خاك بیرون کشیده شده اند .
مانند سنگ قبرهاي مربوط به چهارهزار سال پیش در مصر و یا کتیبه هـاي بیستون که دو هزار و پانصد سال از آن می گذارد .
نسب نامه پادشاهان فراعنه و یا افراد که در زمان خود شهرتی داشته انـد. و بخش عظیم که اکنون بنام تورات معرفی می شود مـشتمل بـر ذکـر نـساب بنی اسرائیل اعم از اسلاف و اعقاب آنان بوده . و باب سوم سفر تکوین ، بـاب 18 و 33 وسفر خروج ابواب اول و دوم و سوم سفر اعداد کـه اختـصاص بـه انساب اسباط دوازده گانه بنی اسرائیل دارد . و در باب هاي متفرقه دیگر نیز به این موضوع پرداخته .
از قبیل ابواب 13ـ26ـ27ـ34 همان سفر و هم چنین ابواب 12ـ13ـ14ـ17 که صفحه یوسف است و ابواب ده گانه عزیـر را ذکـر انـساب، اعقـاب ، اولاد انبیاء و اعقاب ملوك و احبار به میان آمده است . و درکتب باسـتان شناسـی موضوع علم نسب کمال اهمیت را حائز بوده .
در کتبه داریوش نسب او از طرف خودش بـر آن نوشـته شـده اسـت . و در کتیبۀ نقوش کوریش یا کورش انساب آن نوشته شده است .
در فاریس نامه ابن بلخی عبارات وجود دارد که از آئین نامه عهـد ساسـانیان بوده و درباره علم نسب است همـه حـاکی از علـم انـساب و نـسب شناسـی می باشد .
تحصیل علم انساب و نسب شناسی پس از ظهور اسلام رو به افزایش گذاشت و معرفت به علم انساب را مورد قبول ادبا و رجال علم قـرار داد و آنهـا را بـه فراگیري این علم ترغیب نمود .
شخص نبی مکرم اسلام صلی الله علیه و آله به معرفت انساب عنایت داشت . و نسب خـویش را تا عدنان بیان می فرموده . علاوه بر آن ، نسب بعضی صحابه گرامی را نیـز اعلام می داشت . از مطالب ارائه شده به دست می آید که شـناخت نـسب و علم انساب در اسلام از اهمیت فوق العاده برخوردار بوده است .
در بسیاري از روایات بـه فـضائل و برتـري برخـی از افـراد از نگـاه فـردي و خانوادگی اشاره شده است و درکتب تاریخ نیز به معرفی بـسیاري از افـراد و خانواده هاي بزرگ پرداخته اند و گاهی مؤلفین کتاب هاي انـساب و سـیره نویسان ، تنها بذکر سلسله نسب اولاد از طرف پدري اکتفا نکرده اند و بلکـه سلسله نسب مادران را که شامل جد و جده هاي مادري می شود، نیز آورده اند . فقها در برخی از مباحث علمی خود نیاز به علم رجـال پیـدا مـی کننـد و از این رو لازم است که از آن اطلاع داشته باشند و به اصطلاح یکی از ابزار کـار فقها در شناخت نسب رجال و راویان اخبار موثق و مرسل ، غیره مرسل علم انساب بوده است . پس از آن که اسلام دیـوان مـوظفین ، حقـوق بگیـران ، تقسیم بیت المال و غنائم و به تعبیر دیگر حقوق بگران دولت اسـلامی را بـر اساس قبائـل ، مرتـب و مـدون سـاخت ، سلـسله مراتـب را در آن مراعـاتمی کرد ، خاندان رسول اکرم صلی الله علیه و آله مقدم و سپس بنی هاشم و قبائل قریش و بقیۀ عشایر را به ترتیب آورده اند .
و گفتنی است که سلسله جلیله فقها و محدثین، اعـم از تـابعین یـا تابعین، سعی در حفظ این فرهنگ اسلام و حافظ حدیث و سنت نبی مکرم اسلام صلی الله علیه و آله بوده اند .
و مسلم است که عدم اگاهی از انساب بـراي بزرگـان اجتمـاع و علمـا نقـص بزرگ بشمار می آید و بسیاري از امور جامعه بر محور علم نسب می چرخد
و نیز در برخی از امور شرعیه از قبیـل وجوهـات شـرعی پرداخـت زکـات ، فطریات ، صدقات و بعضی از نذورات واجبه و غیـره ، نـسب شناسـی نقـش
موثر دارد ، مشروعیت پیدا می کند و به کار گرفته می شود و در این مـورد مطالب زیاد و گفتنی فراوان است . و ما به سبب محـدودیت ایـن جـزوه بـه همین قدر بسنده میکنیم و کسانی که مشتاق مطالعه بیشتر و یا بررسی و تحقیق در این خصوص هستند ، میتوانند به کتب که در ایـن بـاره نوشـته شده است مراجعه نمایند.