تفسیر و بررسی زندگی حضرت زید شهید علیه السلام

بسم الله الرحمن الرحیم

همانطور که وعده داده بودیم و اینکه خلاصه ی زندگی حضرت زید بن علی علیه السلام مشهور به زید شهید و پدر جد سادات هاشمی و سجادی و حسینی و پدر جد اکثر سادات و اینکه نام درخشان حضرت زید الشهید در طول تاریخ مانند ستاره میدرخشد و الگوی بسیار مناسبی برای مسلمین و شیعیان اطهار است, و انشالله فرزندان آن جناب و محبین این امامزاده ی واجب التعظیم راه این بزرگوار را ادامه دهند و در کل در خط آقا ابی عبدالله الحسین علیه السلام باشند.

مرگ با عزت بهتر از زندگی با ذلت است.

پیشگفتار

بسمه تعالی تاریخ شیعه با خون نوشته شده است ، و راز بقاء و عظمت این مکتب همان فداکاری ها و مجاهدت های رهبران راستین و مردان شایسته و تربیت یافته آن است . از آن روزی که مسیر خلافت اسلامی و رهبران صحیح مردم ، که پایه گذار آن شخص رسول اکرم (صلی اللّه علیه و آله ) بود ، به دست عده ای نالایق و هوسران افتاد ، شیعیان به رهبری پیشوایان خود در مقابل آن انحراف بزرگ قیام کردند و ائمه معصومین از خاندان پاك پیامبر که خداوند رسالت رهبری امت اسلام را در زمان فقدان پیامبر مسلمین به عهده آنان نهاده بود به روشنگری و جهاد بپا خاستند . چهره درخشان فرزندان پاك پیامبر که مدافعان راستین این مکتب بودند ، در تاریخ پر هیجان شیعه می درخشد . رهبران و پیشوایان شایسته شیعه گاهی با جهاد ، و گاهی با سکوت و گاهی با نبرد مسلحانه ، در حفظ و عظمت میراث پیامبر که قرآن و عترت و سنت بود و به تعبیر واقعی آن ((تشیع )) است کوشیدند . نهضتها و قیام های خونین آنان بیش از هر عامل دیگر به مکتب جان و حرکت داد . و در این میان قیام خونین و نهضت ثمربخش زید بن علی (علیه السلام ) شعله ای درخشان و گرم بود که پایه های حکومت های پوشالی خلفای غاصب را لرزاند و به شیعیان نور و حرکت و گرمی بخشید . با قاطعیت می گویم : قیام زید بعد از قیام خونین حسین بن علی (علیه السلام ) شکوهمندترین و شورانگیزترین نهضت مقدسی بود که در عالم شیعه به وقوع پیوست ، و دیگر نهضتها از این دو نهضت اصیل مایه گرفتند . انگیزه نگارش نام پرافتخار زید بن علی بن الحسین (علیهم السلام ) ، با انقلاب خونین و قیام خدا پسندانه اش همراه است . و هر کس نام زید)) را شنیده باشد ، کم و بیش قیام و شهادت او نیز به گوشش خورده است ، شاید افراد زیادی باشند که بخواهند بدانند ، زید که بود ؟ و انگیزه قیامش چه بود ؟ و نتیجه آن قیام چه شد ؟ و بالاخره این ابهام را درك کنند و ماهیت آن را بدانند . شاید تاکنون کتابی در این زمینه بدین نحو (مبسوط و تحقیقی ) نوشته نشده باشد و تنها کسانی که اطلاعاتی از حالات و قیام زید بن علی علیهماالسلام ) دارند در لابلای کتب مختلف روانی و تاریخ اسلامی و یا بعضی کتاب ها و جزوات مستقلی که شامل شرح حال این مجاهد بزرگ است دیده باشند . از آنطرف ، اظهار نظرهای متضاد و متغایر پیرامون ماهیت قیام این رجل انقلابی آل محمّد صلی اللّه علیه و آله ) تا اندازه ای سبب ابهام شخصیت و نهضت او برای بعضی از افراد مسلمان شده است . بزرگان شیعه و علمای رجال – از قدما تا متاءخرین و معاصرین – قیام او را نهضتی اصیل و حساب شده و با رضایت امام صادق و اذن و نظریه معصوم علیه السلام ) می دانند . لیکن ، برخی با نظری غیر محققانه و سطحی ، قیام زید را یک قیام خودسرانه و بدون رضایت و نظر امام می پندارند . و ما (( ان شاء اللّه )) در این کتاب ، ثابت خواهیم کرد که : نهضت حضرت زید بن علی (علیه السلام ) نهضتی اصیل و قیام ثمربخش و آموزنده بوده است . و کاملا با نظر و رضایت امام (علیه السلام ) و اذن معصوم صورت گرفته است . و علت خفای این حقیقت و ابهام آن ، موقعیت سیاسی امام صادق (علیه السلام ) و تدبیر محتاطانه رهبر انقلاب و مقتضای جنبش بوده است و در واقع می توان گفت : زید (علیه السلام ) فرمانده انقلاب آل محمّد (صلی اللّه علیه و آله ) به رهبری سری امام صادق (علیه السلام ) بوده است . و این کتاب روشنگر حقایق بالاست . درس آموزنده چون نهضت انبیاء و ائمه (علیهم السلام ) و پیشوایان بزرگ اسلامی ، همیشه سرمشق و درس آموزنده ای برای توده های مسلمان بوده است . لذا لازم است ما زندگانی و قیام حضرت زید بن علی (علیهماالسلام ) را به طرز شایسته و دقیق بررسی کنیم ، و از تجزیه و تحلیل آن نتیجه مثبت بگیریم . و به یاری خدا راه این مجاهد بزرگ اسلام را ادامه داده و همانطوری که امام حسین (علیه السلام ) فرمود : (( لکم فی اسوة )) انقلاب من سرمشق شماست ، مکتب آنان را الهام بخش زندگی خویش قرار دهیم . تشکر و قدردانی از دانشمند مبارز و متعهد حضرت حجۀ الاسلام و المسلمین جناب آقای سید حسین آیت اللهی شیرازی دامت برکاته (امام جمعه محترم شهرستان جهرم ) ، که مرا در تاءلیف این کتاب ترغیب فرمودند ، صمیمانه تشکر و قدردانی می کنم . سلامتی و موقعیت این روحانی خدمتگزار و مسؤ ول و همه مسلمانان را در راه نشر احکام قرآن و تنویر افکار عمومی از خداوند بزرگ مسئلت دارم.

فصل اول : ویژگی های شخصی

پدر زید بن علی (ع )

پدر عالیقدر زید ، امام علی بن الحسین (علیهماالسلام ) امام چهارم شیعیان است ، او امامی معصوم و شخصیتی بی نظیر بود . البته شرح حال این پیشوای بزرگ اسلام در کتب مستقل و ارزنده نوشته شده است و ما در اینجا لازم نمی دانیم که به نحو تفصیل متعرض حالات ایشان شویم ، فضائل این امام عالیمقام بی کران و بی انتها است . ((کتاب فضل تو را آب بحر کافی نیست که تر کنم سرانگشت و صفحه بشمارم )) امّا بنحو اشاره در زهد و تقوا مردی بی نظیر بود (( کان قد بلغ الغایۀ فی العبادة و التدین )) ( 1 یعنی او به انتها درجه تقوا و تدین نائل شده بود . بطوری که از کثرت عبادت ، بستگان و آشنایان ایشان وحشت هلاکت او را داشتند ، و آن حضرت را از عبادات طاقت فرسا و مشقت آمیز نهی می کردند ، ولی او ترتیب اثر نمی داد ، و یک لحظه از توجه به خدا غافل نبود . او در علم و فقه و فضائل همتائی نداشت (( فلم یر هاشمیا افضل و لا افقه منه )) ( 2) در بین خاندان بنی هاشم از او افضل و افقه دیده نشد وی در کرم و احسان وجود و سخاوت ضرب المثل بود . (( و کان یخرج فی اللیل حاملا الدنانیر و الدراهم فیوزعها علی الفقراء . . . )) ( 3) یعنی (در نیمه های شب ، پول و خرجی را خود شخصا به در خانه تهیدستان می برد و بین آنان تقسیم می کرد) پس از آنکه حضرت را مسموم ساختند و چشم از جهان بست ، فقرا فهمیدند که ، سرپرست و دلسوز آنان ، امام سجاد بوده است

موقعیت سیاسی امام سجاد (علیه السلام )

وی در انقلاب کربلا دوش بدوش پدر معصومش امام حسین (علیه السلام ) و سایر شهدا همراه بود و خداوند او را بوسیله بیماری از مرگ در آن موقعیت حساس نجات داد ، او در سخت ترین دوره ها بار مسؤ ولیت امامت را به دوش کشید و به خاطر نجات توده ها از اسارت ، زنجیر اسارت را به خود حمل کرد و پس از واقعه عاشورا در کوفه و شام و سپس در مدینه به رسالت الهی و انقلابی خویش ادامه داد . امام در عصری قرار گرفته بود که فشار و خفقان و رعب از ناحیه حکومت اموی همه جای کشور وسیع اسلامی آن روز را احاطه کرده بود . عصر امام سجاد ، عصر نهضتها و خونخواهی و قتل و کشتار بود . او رسما نهضت مقدس مختار بن ابی عبیده ثقفی. عبیده ثقفی را چون در راه هدف صحیح و طرفداری از حکومت علوی و انتقام خون شهیدان کربلا بود تصویب کرد و مختار را مورد تفقد و مرحمت قرار می داد.

امام سجاد (ع ) و فتنه عبداللّه زبیر

در فتنه عبداللّه زبیر و قیام او علیه بنی امیه ، امام معصوم ما به هیچ وجه دخالت نداشت ، چون قیام فرزند زبیر بخاطر برگرداندن مجرای خلافت به مسیر اصلی خود نبود ، بلکه نهضتی بود که روی منافع شخصی خود عبداللّه و طرفدارانش دور می زد ، و از حقوق از دست رفته ملت اسلام مخصوصا حق اهل بیت پیامبر سخنی در میان نبود ، لذا امام سجاد در این موقعیت سخت به فکر فرو رفته بود و از سرنوشت امت بسیار بیمناك بود . ابوحمزه ثمالی ، یار وفادار حضرتش می گوید : ( 5) ((به در خانه امام سجاد رسیدم ، خواستم دق الباب کنم ، ادب نسبت به امام این اجازه را به من نداد ، نشستم تا خود امام از خانه بیرون آمد ، سلام و عرض ادب کردم ، جوابم داد و مرا دعا فرمود . آنگاه با او به کنار دیواری رسیدیم . فرمود : ابا حمزه این دیوار را می بینی ؟ عرض کردم : بلی ، فرزند پیغمبر . فرمود : روزی بر همین دیوار تکیه زده بودم و بسیار محزون و گرفته بودم ، ناگهان مردی خوش صورت و خوش لباس بر من ظاهر شد ، و روبروی من به من می نگریست ، سپس گفت : ای علی بن الحسین ، چرا تو را غمگین و محزون می بینم ؟ آیا بر دنیا غصه می خوری ؟ و حال آنکه رزقی است حاضر ، و خوب و بد از آن برخوردارند ، گفتم : نه برای دنیا غصه ای ندارم ، گفت : و اگر ناراحتی تو برای آخرت است ، و حال آنکه آن وعده ایست درست و ملکی قاهر بر آن روز حاکم است ، گفتم : نه برای آخرت هم نگران نیستم ، پرسید : پس این گرفتگی و حزن تو از چیست ؟ گفتم : از سرنوشت ملت اسلام ، از فتنه پسر زبیر بیمناکم . ( 6) امام سجاد ، در زمان حکام جنایتکار اموی تحت نظارت مستقیم و یا غیر مستقیم آنان قرار گرفته بود . و تمام حرکات و سکنات حضرتش را مراقب بودند . و امام را از بیان احکام الهی و حتی مسائل فرعی فقهی باز می داشتند و بارها او را با وضع رقت بار و توهین آمیز به دربار احضار می کردند

فرزندان امام سجاد (علیه السلام ) :

طبق نقل مرحوم شیخ مفید ( 8) تعداد اولاد امام چهارم 15 نفرند ، چهار دختر و یازده پسر که عبارتند از : 1 – امام محمّد باقر (علیه السلام ) 2 – عبداللّه 3 – حسن 4 – حسین 5 – زید 6 – عمر 7 – اصغر 8 – عبدالرحمن 9 – سلیمان 10 – علی 11 – خدیجه 12 محمّد اصغر 13 – فاطمه 14 – علیه 15 – ام کلثوم

مادر زید (ع )

در نام مادر وی اختلاف است ، بعضی او را به نام ((جیداء)) یا ((جیّد)) یاد کرده اند ( 9) و بعضی نام او را ((حیدان )) می دانند و در روایتی امام سجاد (علیه السلام ) او را به نام ((حوراء)) می خواند( 11 ) او کنیز بود شایسته و با نجابت ، که مختار بن ابی )عبیده ثقفی او را به سی هزار درهم خرید ، ( 12 ) این در نظرش جلوه کرد و او را خوشایند شد ، که با خود گفت : نه ، من لیاقت این زن را ندارم ، او شایسته علی بن الحسین (علیهماالسلام ) است و او را به عنوان هدیه ای ارزنده به خدمت امام فرستاد ، و این بانو از امام چهارم دارای چهار فرزند شد ، سه پسر و یک دختر ، فرزند اول او ، قهرمان کتاب ما زید (علیه السلام ) نامیده شد . و سه فرزند دیگر عمر ، علی و خدیجه نامگذاری شدند . ( 13 ) این بانو ، زنی با نجابت و پرهیزگار و پاکدامن بود . روزی امام باقر علیه السلام ) چشمش به زید افتاد ، فرمود : (( لقد انجبت ام ولدتک یا زید )) یعنی ای زید مادر نجیبی تو را زاده است.

مشخصات زید (علیه السلام )

نام مقدس او همانطوری که مبسوطا خواهد آمد ((زید)) است که پیامبر (صلی اللّه علیه و آله ) قبل از میلاد او ، این نام را برایش انتخاب کرد . لقب های او عبارتند از : 1 – ((شهید)) که در بعضی روایات او را با این لقب یاد کرده اند . 2 – (( حلیف القرآن )) یعنی همیپیمان قرآن . بخاطر ممارست و ارتباط فراوان او با کتاب خدا این لقب برای او یادگار مانده است . 3 – (( زیدالازیاد)) کنایه از مقام والا و عظمت و شخصیت بی نظیر او نسبت به همنام های او (مانند : زید بن حارثه ، زید بن ارقم ، زید بن حسن ، . . . می باشد . ( 15 ) کنیه او ((ابوالحسین )) است به خاطر اینکه یکی از فرزندان رشید او به نام حسین بود ، بنابراین او را به این کنیه ( می خوانند . ( 16

نقش انگشتر

بزرگان صدر اسلام و نیز در زمان ائمه (علیهم السلام ) مسلمین روی نگین انگشتر خود جمله و مطلبی را حک می کردند که در واقع این به حساب شعار فکری و تجلی روحی شخص گذاشته می شد . زید که مظهر جمیع صفات عالیه بود ، دو صفت از بهترین صفات کمالیه را که عبارت از ((صبر)) و ((راستگوئی )) می باشد شعار خویش قرار داد و نگین انگشتر خود را با آن زینت داده بود و آن دو جمله (( اصبر تؤ جر – اءصدق تنجح )) یعنی ((شکیبا باش تا به پاداش آن برسی )) و ((راستگو باش تا نجات یابی )) ( نقش خاتم ((زید)) فرزند انقلابی امام سجاد (علیه السلام ) بود . ( 17

سیمای زید (ع )

زید (علیه السلام ) دارای قامتی رشید بود و صورتی زیبا و با ابهت داشت که متانت و وقار از آن به خوبی آشکار بود . چشمان درشت و سیاه و جذاب با ابروانی کشیده و نزدیک به هم و محاسنی پرپشت و پیشانی برجسته و بلند و بینی برآمده و کشیده او هر بیننده را به یاد صورت زیبا و نمکین جدش رسول خدا (صلی اللّه علیه و آله ) می انداخت . موی سر و صورتش سیاه بود ، ولی در اواخر عمر گرانمایه اش با تارهای سفیدی ، محاسن او جو و گندمی نمایش می داد . ( 18 ) فروغ معنوی و نور ایمان در صورت او بیننده را مجذوب خود می ساخت ، بطوری که خصیب وابشی می گوید : (( کنت اذا راءیت زید بن علی (علیه السلام ) رایت (اساریر النور فی وجهه )) یعنی هرگاه زید بن علی را می دیدم فروغ نور را در صورتش مشاهده می کردم . ( 19

همسران وی

او در طول زندگی خود سه زن عقدی و سه کنیز داشت اولین همسری که زید (علیه السلام ) انتخاب کرد ((ریطه )) دختر ابی هاشم عبداللّه بن محمّد حنفیه بود ، این زن از بانوان با شخصیت و بنام بنی هاشم بود ، او در اواخر عمر دو زن دیگر در شهر کوفه اختیار کرد . ( 20 ) فرزندان زید او دارای چهار فرزند پسر بود که هر یک خود شخصیتی برازنده و عالم و مجاهد بودند ، به نامهای یحیی ، که مادرش ریطه است ) عیسی ، حسین و محمّد (که مادر این سه نفر کنیز بودند) . و ما ، در همین سایت شرح حال آنها را به تفصیل برایتان خواهیم آورد.

انشالله بخش های بعدی زندگانی حضرت زید الشهید علیه السلام را برای شما عزیزان قرار میدهیم.