کل جمعیت افغانستان
اداره مرکزی احصائیه (آمار) افغانستان اعلام کرد که جمعیت تقریبی این کشور در سال جاری خورشیدی به بیش از 32 میلیون نفر رسیده است. به گفته‌ی رئیس اداره ملی احصاییه و معلومات کشور: ۲۴ درصد مردم در شهرها و ۷۱,۳ درصد در روستاهای کشور زندگی می‌کنند و حدود ۴,۷ درصد نفوس کشور را کوچی‌ها تشکیل میدهد. گفته شده که این احصائیه در ۳۴ ولایت و ۳۶۴ ولسوالی اصلی ۲۴ ولسوالی موقت و ۳۴ مرکز ولایت‌‌ها صورت گرفته است.
جمعیت اقوام اکثریت افغانستان
آکادمی علوم افغانستان سال 1391 خورشیدی دایره المعارف (دانشنامه) آریانا را بازنگری و بازچاپ کرده و در بخشی از جلد اول آن درصدی اقوام افغانستان را این‌‌گونه مشخص کرده است:
قوم پشتون ۶۲ درصد، قوم تاجیک ۱۲ درصد، قوم هزاره ۹ درصد و ازبیک‌ها ۶ درصد جمعیت افغانستان هستند.
اما آمار تقریبی اقوام اکثریت افغاستان در گروه قومی، اطلاعات‌نامه جهان وکتابخانه کنگره آمریکا و برخی شبکه‌های اجتماعی این گونه نشر شده است:
پشتون‌ها ۴۲٪
تاجیک‌ها ۲3٪
هزاره‌ها ۹٪
ازبیک‌ها: ۷٪
آمار تقریی 32 ولایت افغانستان در سال ۲۰۰۶ میلادی توسط بنیاد آسیا از ۳۴ ولایت افغانستان، ولایت ارزگان (با ضریب ۱٫۱ درصد) و ولایت زابل (با نشان دهنده‌ی ۱٫۲) به دلیل نگرانی‌های امنیتی از فهرست حذف شد و با ضریب خطای ۲٫۵ درصد گرفته شده است.
از آنجایی‌که سادات سال‌های متمادی در میان اقوام مختلف ساکن در افغانستان حضور دارند و از احترام خاصی اقشار متخلف جامعه بر خور دارند، بزرگان سادات سال 1382 خورشیدی در تصويب ماده‌ی چهارم قانون اساسی که در خیمه لويه جرگه به تصويب رسید، از این‌رو برای درج نام سادات در این ماده هیچ اقدامی ننمودند، اما پس از این تاریخ، سیاسیون برخی اقوام در تحولات اخیر کشور با استفاده‌ی ابزاری از نام قوم، سادات را از حقوق شهروندی شان محروم ساختند و به باور آن‌ها فقط 14 قوم(…پشتون، تاجیک، هزاره، ازبک، ترکمن، بلوچ، پشه‌ای، نورستانی، ايماق، عرب، قرغیز(قرقیز)، قزلباش، گوجر، براهوى و ساير اقوام…) که در ماده‌ی چهارم قانون اساسی ذکر شده از امتیازات و سهم در حکومت برخور دارند و از آن زمان بدينسو، تبعیض، بی‌عدالتی، به جایش شايسته سالاری و حقوق شهروندی، حضور ساير اقوام در عرصه قدرت سیاسی ناديده گرفته شد.
از جانب دیگر یکی از اقوام که مورد بی‌مِهری قرار گرفتند سادات بود، با آنکه آمار جمعیت سادات افغانستان در برخی منابع حتی بیشتر از برخی اقوام اکثریت هستند، اما سادات از گذشته تا کنون هیچ‌گاهی طرفدار مطرح نمودن مسايل قومی نبودند ولی از ناگزیری و نا چاری از سال 1391 خورشیدی برای حق طلبی خویش از حکومت، برخی بزرگان و نسل جوان این قوم با اعتراضات مدنی خواهان درج نام سادات در ديتابس شناسنامه الکترونیکی گرديدند و در نتیجه رئیس جمهور غنی در قصر سلام خانه‌ی ارگ رياست جمهوری و جلسه‌ی تاريخی 21 حوت 1397 خورشیدی علاوه بر قدر دانی از مرحوم انوری که اين پروسه را پیش می‌برد گفت: فردا برای شناختن سادات افغانستان بحیث يک قوم، فرمان تقنینی صادر می‌گردد.
جمعیت سادات افغانستان
به علت موجودیت بیش از چهار دهه جنگ و مشکلات ناشی از آن سرشماری دقیق در کل ولایات افغانستان صورت نگرفته و آخرین سرشماری به پایان دهه‌ی پنجاه برمی‌گردد.
افغانستان کشوری که بیش از 99 درصد مردم آن مسلمان، اکثریت پیروان مذهب حنفی و 25 درصد پیروان مذهب جعفری وپنج قوم(پشتون، تاجیک، سادات, هزاره و ازبیک به ترتیب) اکثریت مردم این سرزمین را تشکیل می‌دهند؛ در این کشورمذهب و قومیت، دو متغیر اساسی در شناخت و تحلیل جامعه‌ی افغانستان است و آنچه باعث درگیری‌های خونین دهه‌ها و بلکه قرن‌های گذشته‌ی این کشور بوده و مانع اساسی در راه همزیستی مسالمت آمیز بین مردم این کشور به شمار می‌رفت، همین دو عامل قومیت و مذهب است و در بسیاری از مسایل سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی، می‌توان ریشه‌های عوامل قومی و مذهبی را به خوبی مشاهده نمود.
از میان این پنج گروه قومی: پشتون، تاجیک، سادات، هزاره و ازبیک که در اکثریت میباشند و هرچند هم اکنون، هیچ آمار دقیقی از میزان جمعیت هر یک از این پنج قوم اصلی وجودندارد که نشان بدهد رده بندی اقوام، از نظر جمعیت، چگونه است و اما آنچه که بر اساس تحقیقات میدانی بصورت انفردی و جمعی به دست می‌آید و هرکدام آمار تقریبی ارائه نموده‌اند به معرفی آن می پردازیم:
1) پشتون‌ها
این قوم حدود چهل و دو درصد از جمعیت افغانستان را تشکیل می‌دهند و بزرگ ترین گروه قومی این کشور به شمار می‌روند و آن‌ها در ولایات قندهار، زابل، پکتیا، ننگرهار، پکتیکا، کنر، خوست، لوگر، ارزگان، فراه، نیمروز، لغمان، غزنی، میدان و هلمند در اکثریت‌اند.
2) تاجیک‌ها
یکی دیگر از اقوام پر جمعیت افغانستان تاجیک‌ها میباشند که زندگی قبایلی را رها کرده و بیشتر شهرنشین شده‌اند. آن‌ها حدود بیست و هفت درصد از جمعیت افغانستان را تشکیل می‌دهند. آن‌ها در قسمت‌های شمال شرقی، غرب و جنوب شرقی زندگی می‌کنند و در ولایت‌های بدخشان، پنجشیر، تخار، پروان، کاپیسا، بلخ، بغلان و کابل تقریباً در اکثریت‌اند. قبل از حکومت خاندان آل یحیی(نادرخان، ظاهرشاه و داودخان)، یک نفر از تاجیک‌ها به نام حبیب الله کلکانی نُه ماه حکومت کرد و دومین نفرکه از تاجیک‌ها به قدرت رسید پروفیسور برهان الدین ربانی بود احمدشاه مسعود و محمد قاسم فهیم، از دیگر افراد مشهور این قوم هستند.
3) سادات
سادات در سرتاسر افغانستان(33 ولایت) از زمان هاى گذشته تا کنون مسئوليت‌هاى اسلامى و اجمتاعی خویش را در مناطق مختلف این کشور ايفاء نمودند و در اکثر مناطق به جهت نسبت‌شان به خاندان رسالت مورد توجه مردم مسلمان بوده و هستند، شخصیت‌های بزرگ علمی، سیاسی و فرهنگی سادات در نشر معارف دینی جان نثارى و از خود گذشتگى نشان دادهاند و در احياى تفكر اسلامى در برابر طاغوت‌هاى زمان جهاد و مبارزه‌ی چشمگيرى نموده‌اند، سادات تشیع در مناطق مرکزی بیست و هفت در صد جمعیت هزاره جات را رقم می‌زند و ده درصد جمعیت افغانستان را تشکیل می‌دهند و شخصیت‌های معروف سادات از آغاز تا قرن هشتم در نقاط مختلف افغانستان زیست نمودند و هریک از آن امامزاده‌گان مورد تکریم مردم این سرزمین سرسلسله‌ی تیره‌های سادات در افغانستان‌را تشکیل می‌دهند و قبورشان نیز زیارتگاه خاص و عام و مورد احترام اقشار مختلف مردم مسلمان این کشور از گذشته بوده و هستند و هرکدام در جامعه‌ی افغانستان مصدر خدمات فراوان دینی، فرهنگی، سیاسی و اجتماعی گردیدند، اما شخصیت‌های سادات در سده‌ی اخیر علامه سید جمال الدین حسینی افغانی، آیات عظام: شاه محمد حسین اوجی، حجت کابلی، شهید واعظ، رئیس یکه‌ولنگی، بحر مزاری، سید علی بهشتی، علامه بلخی و جنرالانی چون؛ میراحمدشاه گردیزی، سید حسن مجاهد و سید حسین انوری که هرکدام در تحولات علمی، سیاسی و نظامی کشور نقش بسزای داشتند.
4) هزاره‌ها
هزاره‌ها چهارمین گروه قومی افغانستان به شمار می‌روند آن‌ها بیش تر در مرکز افغانستان، در دامن کوه پایه‌های افغانستان مرکزی و ارتفاعات هندوکش سکونت دارند و حدود نُه درصد گفته‌اند. هزاره‌ها بیش تر پیرو مذهب امامیه‌ی اثناعشری هستند. در افغانستان، هزاره عموماً مترادف «شیعه» تلقی می‌شود و البته خود آن‌ها نیز این تلقی را کاملاً پذیرفته‌اند؛ اگر چه سیاسیون آن همواره تلاش‌هایی در راه تفکیک این دو از یکدیگر و سعی در تبیین هویتی جدید بر اساس قومیت هزارگی صرف و نه هزاره به معنای شیعه وجود داشته و دارد.
این قوم به دلایل متعدد، که مهم ترین آن شیعه بودن آن‌هاست، همواره مورد ظلم و ستم قرار داشته و تبلیغات منفی علیه آن‌ها بسیار زیاد بوده و از نظر سیاسی، همواره در انزوا قرار داشته و کم ترین سهم را در ساختار قدرت داشته‌اند. در دوران جدید و پس از شکل گیری حزب وحدت، هزاره‌ها تا حدودی توانستند نقشی در ساختار قدرت ایفا نمایند، اما این روند نیز از زمان حکومت مجاهدان تا کنون سیر نزولی را طی نموده است.
5) ازبیک‌ها
ازبیک‌ها مردمانی ترک تبارند که حدود هفت درصد از جمعیت افغانستان را تشکیل می‌دهند. آن‌ها در نواحی شمالی هندوکش(واقع در شمال کشور)، که به ترکستان افغانستان معروف است سکونت دارند. ازبیکان تاریخ بسیار غنی و پرفزار و نشیبی دارند؛ قرن‌ها در بخارا، بلخ و ترکستان حکومت کرده‌اند و در مجموع از فرهنگ تاریخ غنی و پرباری بهره مند میباشند.
قبل از تأسیس کشوری به نام افغانستان، ازبیک‌ها حکومت‌های محلی داشتند، اما بعد از تسلط پشتون‌ها، در افغانستان، این قوم نه تنها در حکومت سهیم نشدند، بلکه قربانی و قتل عام گردیدند. با سرنگونی حکومت داود و روی کار آمدن کمونیست‌ها وضع به کلی دگرگون شد و ازبیک‌ها از قدرت بیش تری برخوردار شدند. با سرنگونی حکومت کمونیستی، نیروهای ازبیک، که در سرنگونی آن نقش به سزایی داشتند، از قدرت دوچندان برخوردار شدند و ستر جنرال عبدالرشید دوستم، از این قوم، در شمال کشور صاحب قدرت گردید.
آمار تقریبی سادات در افغانستان
از آنجایی که نسخه‌های چاپ اول کتاب کوثرالنبی(دائرةالمعارف و پژوهشی در تاریخ سادات افغانستان) در بازار ناياب شد و بسیاری از محققين، اهل مطالعه و علاقمندان به تاریخ سادات تقاضاى تجديد چاپ آن را نمودند، نگارنده پس از مختصر اصلاحات واضافات در سال 1389 خورشیدی اقدام به چاپ دوم آن و هم‌زمان به بررسی آمار خانوار سادات در مناطق مختلف افغانستان نمودم.
هرچند گرفتن آمار نفوس اقوام، مخصوصاً سادات افغانستان که در تمامی ولایات کشور به صورت پراکنده ساکن هستند و از جانب دیگر نبود امنیت، عدم پشتیبانی مالی واجرایی از سوی حکومت و نهادهای داخلی و بین‌المللی کاری است بس دشوار و سخت؛ با همه‌ی موانع و مشکلات اجتماعی در افغانستان، نگارنده در حد ممکن و توان شخصی‌أم موفق شدم که با دست رسی به تعداد از مناطق کشور از طریق افراد مورد اعتماد و مطلع هر منقطه و قراء از سال 1390 خورشیدی بدینسو به جمع آوری آمار تقریبی سادات اقدام نمایم و چنانچه کاری به صورت تیمی و پشتیبانی حکومت و نهادهای معتبر داخلی و بین‌المللی انجام شود، یقیناً آمار دقیق سادات افغانستان بیش از آن خواهد بود که در این مجموعه بصورت تقریبی ذکر شده است.
گفتنی است آمار که ارائه می‌شود، در این محاسبه نگارنده از هر خانوار میانگین آن را 5 نفر محاسبه نموده‌ام.
زون مرکز
– آمار سادات ولایت کابل
– آمار سادات پیروان مذاهب جعفری و حنفی در مرکز شهر کابل 65000 نفر، ولسوالی پغمان 6000 نفر، ده سبز، استالیف و برخی قراء شمالی 280000 نفر و در مجموع 99000 (نود نُه هزار) نفر برآورد شده است.
– آمار سادات ولایت پروان
– آمار سادات پیروان مذاهب جعفری و حنفی در قراء ولسوالی‌های پروان حدود 135000 (یکصد و سی و پنج‌هزار) نفر برآورد شده است.
– آمار سادات ولایت کاپیسا
– آمار سادات ولایت کاپیسا درمرکز و قراء ولسوالی‌های آن حدود 6000 (شش هزار) نفر برآورد شده است.
آمار سادات ولایت میدان
– سادات پیروان مذاهب جعفری و حنفی در ولایت میدان وردک و قراء ولسوالی هشتگانه‌ی آن که در بهسودین و دایمرداد اکثراً پیراون اثنی عشری و سایر ولسوالی پیروان حنفی اهل سنت هستند عبارتند از:
– سادات پشتون ولایت میدان
اکثر نسب‌شناسان قدیم و نقبای سادات درگذشته معتقد بودند که در اثر مظالم سلاطین و امرای بنی‌امیه و بنی‌عباس و هم‌چنین سلاطین محلی و مهاجمین مغول، قبیله‌ی سادات علوی(اعم از حسنی، حسینی، صادقی، موسوي، رضوی و نقوی) به کشورهای مختلف از جمله افغانستان و در میان اقوام مختلف این سرزمین، مخصوصاً در میان قوم پشتون زندگی می‌کنند
به روایت خواجه نعمت الله هروی، وردک هفت پسر داشت که عبارت بودند از: نور، وتی، میر، گدای، مَمَک، تورک و ماهیار (مایار). هنری جورج راورتی، از زبان شناسان و خاورشناسان مشهور بریتانیا، می‌گوید که تورک و مایار بر اساس روایتی، پسرخوانده‌ی وردک بوده‌اند، اما این روایت را خیلی مشکوک می‌داند. راورتی در زمان نگارش کتابش در سال 1881میلادی(1260 خورشیدی) نفوس قوم وردک را حدود ده‌هزار خانوار قلمداد می‌کند که طوایف میرخیل، نوری‌خیل و ماهیار پرجمعیت‌ترین‌شان به‌شمار می‌رفتند.
براساس آمار تقریبی برخی آگاهان تاریخ سادات و از جمله استاد سید حبیب الله شاکر و برخی متنفذین و اهل اطلاع آمار تقریبی سادات در قراء ولسوالی‌های پشتون نشین ولایت میدان وردک را حدود 73000 (هفتاد و سه هزار) نفر گفته‌اند.
– سادات درهی سنگلاخ
درهی سنگلاخ در هفتاد کیلومتری شمال غرب کابل در ولایت میدان – وردک واقع شده و جمعیت آن بالغ بر پنج هزار خانه وار تخمین زده شده(میانگین آن بیست و پنج هزارنفر) است، اما در حال حاضر حدود دوهزار خانواده در درهی مذکور زندگی می‌کنند. نزدیک به 98 درصد مردم سنگلاخ را قوم سادات و بقیه را هزاره تشکیل میدهد. سادات درهی سنگلاخ فرزندان حضرت سید فقیه مجتهد زاهد سید شاه قباد ولی رحمت الله علیه میباشند که از قرن‌ها پیش در این دره سکنی گزیده‌اند.
بر اساس آمار تخمینی وزارت داخله بین سال‌های 1333 تا 1352 خورشید(۱۹۵۴ تا ۱۹۷۳ میلادی)، سادات سنگلاخ حدود ۲۴ درصد کل جمعیت ولسوالی جلریز را به خود اختصاص داده‌است؛ در حالی که حوزه‌ی سرچشمه ۲۰ درصد، حوزه‌ی مرکز جلریز ۲۲ در صد، حوزه‌ی تکانه ۱۷ در صد و حوزه‌ی زیولات نیز حدود ۱۷ درصد کل جمعیت ولسوالی را تشکیل می‌دهند و به نقل از صفحه‌ی جمهوری سادات، جمعیت نفوس دره سنگلاخ به طور تقریبی به بیش از 30000 (سی هزار) نفر می‌رسد.
در قراء قُل خویش همانند؛ سُرخک، شِنیه، بُرغستان، دولت قلی و… حدود 450 نفر آمار تقریبی ذکر شده، و نیز طوایف سایر سادات حصه‌ی اول بهسود همانند: سادات قلعه‌ی سید، جَوْقُلْ، دَرْ مِرُو اولاده شاه ولی، گیدر گوه پایین گرماب، دایمرداد، گرماب، تيزك و پيستى، قلعه سيّد دهن آب دره، خاك سنگى و دشت پايلوچ، قلعه‌ی سيّد تيمور ودشت ليله، خربيد، قلعه بهادر خان خربيد، قُل خوشک(حلوا قول) و طوایف سادات حصه‌ی دوم بهسود همانند: حومه هلمند مرکز بهسود، خاك آغه، آبچوره قمبرعلی، قَرَقُل جُو، دَشتَك، قَرْخَتَكْ، سبز درخت (کجاب سُفلى)، اوجَىْ، سرخ آباد، اَژدَر و… 24550 نفر و مجموعاً 117550 (یکصد و هفده هزار و پانصد و پنجاه هزار) نفر آمار تقریبی ذکر شده است.
– آمار سادات ولایت لوگر
– سادات پیروان مذاهب جعفری و حنفی در مرکز شهر لوگر و قراء ولسوالی‌های آن حدود 46500 (چهل و شش هزار و پانصد) نفر تخمینی و آمار تقریبی ذکر شده است.
– آمار سادات ولایت پنجشیر
– سادات ولایت پنجشیر و قراء ولسوالی‌های آن حدود 2000 (دو هزار) نفر برآورد شده است.
آمار سادات ولایت بامیان
سادات بامیان اثنی عشری و از طوایف حسینی و موسوی در مرکز شهر و قراء ولسوالی‌های هفت گانه‌ی آن ساکن‌اند و 30 در صد جمعیت این ولایت را سادات تشکیل می‌دهند و آمار تقریبی کل جمعیت سادات ولایت بامیان 200000 (دو صد هزار) نفر ذکر شده است.
براساس گزارش تحقیقی خبرگزاری صدای افغان(آوا) قوم سادات ۳۰ درصد جمعیت ولایت بامیان را تشکیل میدهد، به گفته‌ی مسئوولان ریاست احصائیه ولایت بامیان که بر اساس آمار ارایه شده از دفتر مرکزی احصائیه مرکزی در سال ۱۳۹۰ خورشیدی، جمعیت مجموعی آن تقریبا به ۴۷۸،۴ تن می‌رسد و متشکل از اقوام مختلف هزاره، سادات، تاجیک و پشتون می‌باشد.
خدیجه مرادی، رییس احصائیه ولایت بامیان به خبرنگار آوا می‌گوید که آخرین آماری که از طرف اداره مرکزی ثبت احوال نفوس اعلام شده، ۴۷۸،۴ تن بوده؛ اما آماری از تعداد جمعیت اقوام این ولایت ذکر نشده است.
با این حال گزارش تحقیقی خبرنگار صدای افغان(آوا) در ولایت بامیان نشان میدهد که نزدیک به ۳۰ درصد از جمعیت مجموعی ولایت بامیان را «قوم سادات» تشکیل میدهد که در سراسر این ولایت پراکنده میباشند.
قوم سادات در مرکز بامیان و ولسوالی‌های یکه‌ولنگ ۱ و ۲، پنجاب، ورس، شبر، سیغان و کهمرد زندگی کرده و بر اساس آمار تقریبی، نفوس آنان در این ولایت نزدیک به ۲۰۰ هزار تن می‌رسد.
پراکندگی قوم سادات در ولایت بامیان
سادات بامیان در مرکز این ولایت بامیان و ولسوالی‌های یکه‌ولنگ اول و دوم، ولسوالی سیغان، کهمرد، پنجاب، ورس و شبر ولایت بامیان پراکنده بوده که بر اساس آمار تقریبی، نزدیک به ۲۰۰ هزار تن از جمعیت این ولایت را تشکیل میدهد.
1. ولسوالی یکه‌ولنگ نمبر1
سید احمدحسین حسینی؛ یک‌تن از باشنده‌های ولسوالی یکه‌ولنگ نمبر یک به خبرنگار آوا می‌گوید: «در مرکز ولسوالی یکه‌ولنگ بیش از ۳۰ قریه وجود دارد که در هر یکی از این قریه‌ها بالای ۵۰ فامیل زندگی می‌کنند. در بعضی قریه‌ها مانند کته خانه، بیده‌مشکین، آخندان، خم آستانه و… بالای ۲۰۰ فامیل زندگی می‌کنند.»
وی افزود: «در تمامی این قریه ها تنها سادات زندگی می کنند و اگر نفوس مجموعی این قریه ها را به شکل تقریبی محاسبه نمائیم، بیش از ۶۰ هزار تن در مرکز این ولسوالی زندگی می‌کنند.»
به گفته حسینی، یک سوم جمعیت سادات این ولسوالی در طول ۱۰ سال اخیر در کشورهای بیرونی از جمله ایران و پاکستان و سایر کشورها مهاجر شده‌اند و اگر آنان را نیز در نظر بگیریم، نفوس مجموعی سادات این ولسوالی بیش از ۷۰ هزار تن خواهد بود.
به گفته این بزرگ قومی، سادات در سایر نقاط این ولسوالی نیز به شکل پراکنده و با اختلاط با سایر اقوام زندگی می‌کنند که آمار دقیقی از آنان در دسترس نیست.
2. ولسوالی یکه‌ولنگ نمبر ۲
در مرکز ولسوالی یکه‌ولنگ نمبر ۲ بیش از ۳۰ قریه وجود دارد که تماما خود را از قوم سادات می‌خوانند. برخی از متنفذین این ولسوالی می‌گویند که اگر به دقت نفوس سادات این ولسوالی مورد بررسی قرار گیرد، نفوس آنان تنها در مرکز این ولسوالی، به بیش از ۶۰ هزار خواهد رسید.
بخش بزرگ دیگری از قوم سادات ولایت بامیان در ولسوالی حصه دوم یکه‌ولنگ در درّه سولیج زندگی می‌نمایند که تقریباً نصف نفوس این ولسوالی را تشکیل می‌دهند.
سادات ولسوالی حصه دوم یکه‌ولنگ در ۲۳ روستای منطقه سولیج، سبز دره، سچک، خم بازرگان، حوزخشک و سر سولیج زندگی می‌کنند.
سید محمد عیسی قریشی؛ یکی از متنفذین منطقه سولیج ولایت بامیان در گفتگو با خبرنگار صدای افغان گفت: «سادات ولسوالی حصه دوم یکه‌ولنگ، در نقاط مختلف این ولسوالی زندگی می‌کنند که با توجه به مهاجرت هایی که صورت گرفته، بیش از ۳ هزار فامیل تنها در در درّه موسوم به سولیج زندگی می‌کنند، بنا به محرومیت‌ها و مشکلات موجود، بیش از نصف مردم این منطقه مهاجرت کرده‌اند.»
وی افزود، از مجموع ۳ هزار فامیل در حال حاضر تنها یک هزار فامیل در این منطقه باقی مانده که اگر به گونه دقیق‌تر مقایسه نمائیم، در حال حاضر بیش از ۱۸ هزار تن از قوم سادات در این ساحه زندگی می‌نمایند.
این بزرگ قومی، فقر، بیکاری، عدم توجه مقامات محلی و نبود امکانات را عامل اصلی مهاجرت باشنده‌های محلی این منطقه دانسته، گفت که در حال حاضر ۶۰ درصد باشنده‌های این مناطق مهاجر میباشند.
اما وی می‌گوید که هنوزهم تعداد قابل ملاحظه‌یی از قوم سادات در درّه سولیج زندگی می‌کنند که در دور قبلی انتخابات، بیش از ۳ هزار تن در انتخابات ریاست جمهوری اشتراک کرده بودند.
3. ولسوالی پنجاب
پنجاب؛ از دیگر ولسوالی‌های بامیان است که در غرب این ولایت موقعیت دارد و به گفته فعالان فرهنگی، این ولسوالی بیش از ۶۰۰ فامیل که تقریبا 50 هزار تن می‌شود را در خود جای داده است.
سید محمد هاشمی، استاد انستتیوت وترینری و یکی از باشنده‌های مرکز ولسوالی پنجاب می‌گوید: «در ولسوالی پنجاب بیش از ۶۰۰ فامیل زندگی می‌کنند که در قریه‌های مور و ترپس، ترغی، نی قول، مرکز پنجاب، میان‌کاولک، سگ‌دیز و… زندگی می‌کنند که تقریباً نفوس سادات در این ولسوالی بیش از ۴ هزار تن می رسد.»
وی نیز می‌گوید مهاجرت سیل آسا به خصوص در ۱۰ سال اخیر بسیاری از باشنده های این ولسوالی از جمله قوم سادات به کشورهای بیرونی و دیگر ولایات مهاجر شده‌اند.
4. سایر ولسوالی‌ها
سادات ولایت بامیان همچنان در ولسوالی‌های ورس، سیغان، کهمرد و شیبر این ولایت نیز پراکنده میباشند که بر اساس گفته‌های ساکنان محلی این ولسوالی‌ها، در این سه ولسوالی نزدیک به ۵۰ هزار سادات زندگی می‌کنند.
5. مرکز ولایت بامیان
اما بخش عمده سادات ولایت بامیان در مرکز این ولایت تجمع کرده‌اند. بر اساس مصاحبه‌هایی که با متنفذین روستاهای مرکز بامیان صورت گرفته، در حال حاضر بیش از ۲۰ هزار تن از ساکنان مرکز بامیان را سادات تشکیل می‌دهند.
سید ناصر عرفان، از فعالان مدنی این ولایت می‌گوید: «در مرکز بامیان ۴۱ روستا وجود دارد که تماما ساکنان آن‌را سادات تشکیل داده که در هر یکی از این روستاها، حداقل ۳۰ فامیل زندگی می‌کنند.»
وی گفت: «سادات مرکز در مناطق باریکی شهیدان(۳ قریه) دره سادات، بامسرای، کته وای و دره خشکک(مجموعه ۳۴ قریه) زندگی می‌کنند که تماما سادات بوده و دیگر اقوام در میان آن‌ها به ملاحظه نمی‌رسند.»
این فعال مدنی افزود، علاوه بر مناطق مذکور، بسیاری از سادات بامیان به گونه متفرقه و با اختلاط با سایر اقوام در شهرک‌ها زندگی می‌کنند.
سید حکمت‌الله هاشمی، که مسئول چندین شورا در مرکز ولایت بامیان می‌باشد نیز می‌گوید، با توجه به آماری که در دسترس وی قرار دارد، در حال حاضر ۴ هزار فامیل از قوم سادات در مناطق مختلف مرکز این ولایت زندگی می‌کنند.
وی جمعیت مجموعی سادات مرکز این ولایت را بیش از ۵۰ هزار تن دانست و گفت: «اگر میانگین هر فامیل را ۸ نفر محاسبه نماییم، علاوه بر ساداتی که در شهرک‌ها زندگی می‌نمایند، در مجموع نفوس این قوم در مرکز بامیان حتی بیشتر از ۶۰ هزار تن می‌رسد.»
سابقه تاریخی قوم سادات بامیان
در مورد سابقه تاریخی قوم سادات مسکون در افغانستان هنوزهم تحقیقات جامعی صورت نگرفته، اما کتاب کوثرالنبی، نوشته حجت‌الاسلام سید جعفر عادلی، اشاره مختصری در مورد تاریخچه قوم سادات ولایت بامیان صورت گرفته است.
در این کتاب آمده است که در سال ۸۰۱ هجری قمری که حکومت عباسی‌ها استبدادی را در پیش گرفت، 6 تن از اعضای برجسته اهل‌بیت پیامبر(ص) از جمله میر سید علی مشهور به یخ‌سوز، سلطان سید احمد کبیر و چهار تن دیگر تبعید شده و در ساحات ولایت بامیان مسکون می‌شوند. نسبت قوم سادات مرکز ولایت بامیان به میر سید علی یخ‌سوز و میر سید هاشم دیوبند می‌رسد، اما نسب سادات مسکون در ولسوالی یکه‌ولنگ اول و دوم، به سلطان سید احمد کبیر و میر سید علی که بعدها به ولایت سرپل سفر می‌کند، می‌رسد.
مهاجرت
با آنکه تعدادی زیادی از قوم سادات ساکن در بامیان به کشورهای بیرونی از جمله ایران و پاکستان مهاجر شده‌اند، اما با این وجود نیز بیش از ۳۰ درصد تجمعیت این ولایت را قوم سادات تشکیل میدهد.
فقر، بیکاری، نبود امکانات و عدم توجه مسئولان حکومتی از جمله عامل اساسی مهاجرت پنداشته می‌شود.
شماری از این شهروندان سادات در بامیان می‌گویند، بسیاری از مهاجرت‌هایی که صورت گرفته، به دلیل فقر و بیکاری بوده است.
سید محمد عیسی، یکی از باشنده‌های سولیج ولایت بامیان می‌گوید: «در منطقه سولیج بیش از ۳ هزار فامیل زندگی می‌کرد که در ۱۰ سال اخیز از این مجموعه تنها یک هزار فامیل فعلا زندگی می‌کنند و بقیه آن‌ها به کشورهای مختلف و سایر ولایات کشور مهاجرت کرده‌اند.»
آمار تقریبی کل جمعیت سادات ولایت بامیان 230000 (دو صد و سی هزار) نفر برآورد شده است.
زون شمال
– آمار سادات ولایت بلخ
– سادات پیروان مذاهب جعفری، حنفی و اسماعلیه از طوایف علوی، حسنی، حسینی، سجادی، صادقی، موسوی، رضوی، نقوی… در مرکز شهر مزار شریف و قراء ولسوالی‌های پانزده گانه‌ی آن، حدود 10740 (پنج هزار و هفتصد و چهل) خانوار و 53700(پنجاه و سه هزار و هفتصد) نفر آمار تقریبی شده و از آن میان تعدا 14993 (چهارده هزار نهصد و نود نُه) نفر از شهر مزار شریف و 22342 (بیست و دو هزار و سه صد و چهل دو) نفر از قراء ولسوالی‌ها آمار تقریبی محاسبه شده است.
آمار تقریبی سادات در سایر قراء ولسوالی‌های ولایت بلخ عبارتند از قریهی پیازکار 60 نفر، قریهی بابه یوسف 100 نفر، قریهی دِه قاضی 60 نفر، قریهی چهارَکَه 80 نفر، قریهی اَیمان 100 نفر، قریهی سید آباد 100 نفر، قریهی کوِچکَک 50 نفر، قریهی سرای بلخ 30 نفر، قریهی لَنگرخانه 60 نفر، قریهی دِه قاضی هزاره 40 نفر، قریهی حسن آباد 75 نفر، قریهی سَر نهر عبدالله 100 نفر، قریهی شهرک زیبا 50 نفر، قریهی بابه عوض شولگر 300 نفر، قریهی قربا خانه 310 نفر، قریهی جَرِ سیدهای شولگر 200 نفر، قریهی سرآسیاب 210 نفر، قریهی خواجه شاه سکندر 500 نفر، قریهی وحدت آباد 100 نفر، قریهی نوآباد شولگر 100 نفر، قریهی قُلند شولگر 200 نفر، قریهی سفید خاک 200 نفر، قریهی مرغزار 400 نفر، قریهی چشمه 600 نفر، قریهی عبدالگان و قریهی مغصرو 500 نفر، سادات پُل برق ولسوالی شولگره از تبارهای کلان زری، خوردک زی، سید بنیاد، سید شهنشاه، سید خان علی و سید شاه اسحاق 3700 نفر و مجموع سادات مرکز و قراء ولسوالی‌های ولایت بلخ به 84027 (هشتاد و چهار هزار و بیست و هفت) نفر آمار تقریبی محاسبه شده است.
– آمار سادات ولایت فاریاب
– سادات پیروان مذاهب جعفری و حنفی در مرکز شهر فاریاب و قراء ولسوالی‌های آن حدود 9500 (نُه هزار و پانصد) نفر برآورد شده است.
– آمار سادات ولایت جوزجان
سادات مرکز ولایت جوزجان و قراء ولسوالی‌های آن 6000 نفر و سادات استالیفی شبیرغان 208 نفر، سادات آقچه و یا آخچه 50 نفر، قراء اندخو 418 نفر و بقه‌ی قراء ولسوالی‌های ولایت جوزجان نیاز به تحقیق بیشتر دارد و این مقدار اطلاعات نفوس سادات به 6676 (شش هزار و ششصد و شش) نفر می‌رسند.
– آمار سادات ولایت سمنگان
– آمار سادات در مرکز سمنگان و قراء ولسوالی‌های هفت گانه‌ی آن پیراون مذهب جعفری و حنفی همانند: مرکز ولایت و دره صوف بالا و پایین 10000 (ده هزار) نفر، تبارهای: سید شاه، حاج سید معصوم، شاه جلال، میرزا خواجه، سید نجف، سید اشرف، سید عباس، سید بدل خان، سادات شاه چراغی و غیره 1500 نفر، قریهی شوراب 2500 نفر، قریهی تیوتاش 2500 نفر، قریهی قرم قل 1000 نفر، قریهی پس قُل دایمیرداد 250 نفر، قریهی بازارک 2000 نفر، قریهی اُیبلاق 1500 نفر و مجموع سادات مناطق نامبرده به 15400 (پانزده هزار و چهار صد) نفر می‌رسند.
– سادات ولایت سرپل
سادات بلخاب؛ قریهی تکاب تخت 100 نفر، قریه سنگ چهل 125 نفر، قریه آبرو بلخاب 600 نفر، قریه تلی عاشقان 600 نفر، قریهی ورزیخ بلخاب 125 نفر، قریهی گورد بلخاب 250 نفر، قریهی الکه 35 نفر، قراء سرپل بلخاب و مربوطات 6000 نفر، قریهی شیگی 9685 نفر، در بلخاب علیا، قریهی کشکک و دهنه ترخوج 350 نفر، قریهی خالر 100 نفر، قریه هوش و یا نسیم آباد 175 نفر، قریه پروشان 200 نفر، قریهی لوکرد یا لرکوچ250 نفر، قریهی تخشار750 نفر، قریهی چنارک500 نفر، قریهی خم شورک 175 نفر، قریهی چاپله یا حسن آباد 200 نفر، قریهی هل ترکک یا حاج آباد 70 نفر، قریهی خوال سیاگگ یا قاضی آباد 750 نفر، قریهی قلعه گگ خیرآباد 600 نفر، قریهی شیرقلعه یا سفید قلعه بلخاب 60 نفر، قریهی مغزار(مرغزار) مسعود آباد 80 نفر، قریهی زوک یا حسن آباد 125 نفر، قریهی درهی وجمان 50 نفر، قریهی کمر سادات 1000 نفر، قریهی پیرغوله 75 نفر، قریهی برنج آباد باجگاه 1000 نفر، قریهی سیاه تل 175 نفر، قریهی پِتاب 300 نفر، قریهی نَیَک باجگاه 75 نفر وجمعیت مجموع سادات ساکن در سرپُل و قراء بلخاب علیا و باجگاه 27045(بیست و هفت هزار و چهل و پنج) نفر هستند.
– سادات سانجارک؛ قراء آب کلان، قریهی قشلاق کهنه 150 نفر، قریهی گنج آب 50 نفر، قریهی شترگردن 55 نفر، قریهی فیض آباد 25 نفر، قریهی خَوال گرمک 25 نفر، قریهی قروغ قاضی 180 نفر، قریهی چُقورک 60 نفر، قریهی آب بارِ 35 نفر.
قریه‌های گوسفندی و جویبار سانچارک همانند: قریهی شاهمرد، قریهی اسماعیل، قریهی بُلدیان و قریهی پاله 1750 نفر، قریهی قلاچه 400 نفر، قریهی صیاد 250 نفر، قریهی آب‌خور 500 نفر، قریهی شُبوکند 1500 نفر، قریهی مسجد سبز 2500 نفر، قریهی خاسار 1250 نفر، قراء میر ملک 1000 نفر، قریهی لَرَک 750 نفر، قریهی شیخان 250 نفر، قراء قَزاق و کته قلعه 1500 نفر، قریهی آخ گُم بز 300 نفر، قریهی لنگر شاه عبدالله 1000 نفر و سادات ساکن در سانچارک مربوط ولایت سرپل اعم از پیروان مذاهب جعفری(شیعه) و حنفی(سنی) 13350(سیزده هزار و سیصد و پنجاه) نفر هستند.
قراء سرپل همانند؛ قریهی بُغاوی 500 نفر، قریهی میرزا ولَنگ 750 نفر، قریهی خیل علیجان 55 نفر، قریهی شاچِنار 100 نفر، قریهی خیل حسن بیک 55 نفر، قریهی خیل محمد امان 55 نفر، قریهی نَوَکِ 50 نفر، قریهی غَجَر 25 نفر، قریهی سید آباد 25 نفر، قریهی چابُک 25 نفر، قریهی نَوَ شاه چِنار 25 نفر و مجموع سادات قراء ولایت سرپُل 445000(چهار صد و چهل و پنج هزار) نفر هستند.
زون جنوب
– آمار سادات ولایت پکتیا
– سادات پیروان مذاهب جعفری و حنفی در مرکز شهر پکتیا و قراء ولسوالی‌های آن حدود 4000 (چهار هزار) نفر آمار تقریبی بر آورد شده است.
– آمار سادات ولایت غزنی
– سادات پیروان مذاهب جعفری و حنفی از طوایف علوی، حسنی، حسینی، سجادی، صادقی، موسوی، رضوی، نقوی… در مرکز شهر غزنی و قراء ولسوالی‌های سیزده گانه‌ی آن طبق آمار تقریبی به دست آمده به 387000 (سه صد و هشتاد و هفت هزار) نفر می‌رسد.
– آمار سادات ولایت پکتیکا
– نفوس سادات در قراء ولسوالی‌های ولایت پکتیکاه حدود 50000 (پنجاه هزار) نفر برآورد شده است.
– آمار سادات ولایت خوست
– سادات مرکز شهر و قراء ولسوالی‌های آن حدود 88950 (هشتاد و هشت هزار و نود پنج) نفر آمار برآورد شده است.
زون شرق
– آمار سادات ولایت ننگرهار
– سادات پیروان مذهب حنفی در مرکز شهر جلال آباد و قراء ولسوالی‌های آن از طوایف حسینی و صادقی حدود 19000 (نوزده هزار) نفر آمار تقریبی برآورد شده است.
– آمار سادات ولایت لغمان
– سادات پیروان مذهب حنفی در مرکز شهر لغمان و قراء ولسوالی‌های آن حدود12500 (دوازده هزار و پانصد) نفر آمار تقریبی برآورده شده است.
– آمار سادات ولایت کنر
سادات مرکز ولایت کنر و قراء ولسوالی‌های آن از سادات تیره‌های حسنی و حسینی حدود 50000 (پنجاه هزار) نفر آمار تقریبی برآورد شده است.
زون غرب
– آمار سادات ولایت هرات
– سادات پیروان مذاهب جعفری و حنفی از طوایف علوی، حسنی، حسینی، سجادی، صادقی، موسوی، رضوی، نقوی… در مرکز شهر هرات و قراء ولسوالی‌های شانزده گانه‌ی آن حدود 107000 (یکصد و هفت هزار) نفر برآورد شده است.
– آمار سادات ولایت فراه
– سادات مرکز شهر ولایت فراه و قراء ولسوالی‌های آن، از سادات حسینی و حدود 110000(یکصد و ده هزار) نفر جمعیت تقریبی برآورد شده است.
آمار سادات ولایت غور
سادات ولایت غور در مرکز شهر و قراء ولسوالی‌های ده گانه‌ی آن اکثراً اهل تشیع و سادات حسینی ساکن هستند و مجموع آمار آن به 80000 (هشتاد هزار) نفر می‌رسد.
آمار سادات ولایت باد غیس
سادات ولایت باد غیس در مرکز شهر و قراء ولسوالی‌های آن به 45500 (چهل و پنج هزار و پانصد) نفر می‌رسد.
زون شمال شرق
– آمار سادات ولایت بدخشان
– سادات پیروان مذاهب جعفری و حنفی در مرکز شهر بدخشان و قراء ولسوالی‌های آن حدود 300000 (سه صد هزار) نفر آمار تقریبی برآورد شده است.
– آمار سادات ولایت کندز
– سادات پیروان مذاهب جعفری و حنفی در مرکز شهر کندز و قراء ولسوالی‌های آن حدود 35000 (سی و پنج هزار) نفر آمار تقریبی برآورد شده است.
– آمار سادات ولایت بغلان
– سادات پیروان مذاهب حنفی، جعفری و اسماعلی در مرکز شهر بغلان و قراء ولسوالی‌های آن حدود 27500 (بیست و هفت هزار و پانصد) نفر آمار تقریبی برآورد شده است.
– آمار سادات ولایت تخار
– سادات پیروان مذاهب جعفری و حنفی در مرکز شهر طالقان و قراء ولسوالی‌های آن جمعیت سادات حسنی و حسینی به 242000 (دو صد و چهل و دو هزار) نفر آمار تقریبی برآورد شده است.
زون جنوب غرب
– آمار سادات ولایت قندهار
– سادات پیروان مذاهب جعفری و حنفی در مرکز شهر قندهار و قراء ولسوالی‌های شانزده گانه‌ی آن حدود 18000 (هجده هزار) نفر برآورد شده است.
– آمار سادات ولایت هلمند
– سادات پیروان مذاهب جعفری و حنفی در مرکز شهر هلمند و قراء ولسوالی‌های آن از طوایف شش‌گانه‌ی سادات حسنی، حسینی، موسوی، رضوی، حکیمی و شاهی 10000 (ده هزار) نفر آمار تقریبی بر آورد شده است.
– آمار سادات ولایت زابل
– سادات مرکز ولایت زابل و قراء ولسوالی‌های آن حدود 35000 (سی و پنج هزار) نفر آمار تقریبی برآورد شده است.
– آمار سادات ولایت ارزگان
– سادات پیروان مذاهب جعفری و حنفی در مرکز ولایت ارزگان و قراء ولسوالی‌های آن حدود 17000 (هفده هزار) نفر برآورده شده است.
آمار سادات ولایت دایکندی
آمار تقریبی سادات طوایف حسینی، موسوی و رضوی در مرکز شهر و قراء ولسوالی‌های نُه گانه‌ی ولایت دایکندی به 120000 (یکصد و بیست هزار) نفر برآورد شده است
– آمار سادات ولایت نمیروز
– سادات پیروان مذاهب جعفری و حنفی در مرکز شهر نیمروز و قراء ولسوالی‌های آن از طوایف کم چای زی، نو تایی، کم شازی، زهی، پیروزی، پیرک زی، شاهی، موسوی و بیشترین جمعیت را طایفه‌ی بلا نوش شامل سادات حسنی هستند که به 10000 (ده هزار) نفر می‌رسند.
آمار کل جمعیت سادات افغانستان
ولایات: کابل 99000 (نود نُه هزار) نفر، پروان 135000 (یکصد و سی و پنج‌هزار) نفر، کاپیسا 6000 (شش هزار) نفر، میدان وردک 117550 (یکصد و هفده هزار و پانصد و پنجاه هزار) نفر، لوگر 46500 (چهل و شش هزار و پانصد) نفر، پنجشیر 2000 (دو هزار) نفر، بامیان 230000 (دو صد و سی هزار) نفر، بلخ 84027 (هشتاد و چهار هزار و بیست و هفت) نفر، فاریاب 9500 (نُه هزار و پانصد) نفر، جوزجان 6676 (شش هزار و ششصد و شش) نفر، سمنگان 15400 (پانزده هزار و چهار صد) نفر، سرپُل 445000(چهار صد و چهل و پنج هزار) نفر، پکتیا 4000 (چهار هزار) نفر، غزنی 387000 (سه صد و هشتاد و هفت هزار) نفر، پکتیکا 50000 (پنجاه هزار) نفر، خوست 88950 (هشتاد و هشت هزار و نود پنج) نفر، ننگرهار 19000 (نوزده هزار) نفر، لغمان 12500(دوازده هزار و پانصد) نفر، کنر 50000 (پنجاه هزار) نفر، هرات 107000 (یکصد و هفت هزار) نفر، فراه 110000(یکصد و ده هزار) نفر، غور 80000 (هشتاد هزار) نفر، بادغیس 45500 (چهل و پنج هزار و پانصد) نفر، بدخشان 300000 (سه صد هزار) نفر، کندز 35000 (سی و پنج هزار) نفر، بغلان 27500(بیست و هفت هزار و پانصد) نفر، تخار242000 (دو صد و چهل و دو هزار) نفر، قندهار 18000 (هجده هزار) نفر، هلمند 10000 (ده هزار) نفر، زابل 35000 (سی و پنج هزار) نفر، ارزگان 17000 (هفده هزار) نفر، دایکندی 120000 (یکصد و بیست هزار) نفر، نیمروز 10000 (ده هزار) نفر و جمعیت کل سادات در 23 ولایت افغانستان به 3156103 ( سه میلیون و یکصد و پنجاه شش هزار و یکصد و سه) نفر آمار تقریبی برآورد شده است.
از این‌رو آمار تقریبی پنج قوم اکثریت در افغانستان قرار ذیل ا ست:
1. پشتون‌ها 42% 13860000(سیزده میلیون و هشتصد و شصت هزار) نفر .
2. تاجیک‌ها 27% 8910000 (هشت میلون و نُه صد و ده هزار) نفر .
3. سادات 10% 3300000 (سه میلیون و سیصد هزار) نفر .
4. هزارها 9% 2970000 (دو میلیون و نهصد و هفتاد هزار) نفر .
5. ازبیک‌ها 7% 23100000 (دو میلیون و سیصد و ده هزار) نفر .
باقی اقوام 1650000 (یک میلیون و پانصد هزار) نفر تخمینی برآورد گردیده است.